Câu chuyện chúng ta gửi những thông tin vào vũ trụ như sự tồn tại của con người, vị trí Trái Đất trong Hệ Mặt Trời… làm dấy lên không ít lo ngại rằng, trí tò mò của loài người sẽ đưa chúng ta vào một cuộc chiến giữa người ngoài hành tinh.
Khi bạn ngước nhìn lên bầu trời đêm để ngắm những vì sao, bạn có thắc mắc rằng điều gì đang xảy ra trong vũ trụ sâu thẳm, liệu có một hành tinh nào tồn tại sự sống như chúng ta và nếu có, nền văn minh của họ sẽ như thế nào.
Gần nửa thế kỷ trước, con người đã gửi vào không gian một thông điệp gồm một chuỗi số 0 và 1. Mã này thể hiện sự truyền tải thông tin tới các vì sao có chủ ý đầu tiên của loài người chúng ta – giống như một cuộc gọi đường dài dành cho khán giả ngoài Trái Đất.
Các nhà thiên văn học đã sử dụng kính viễn vọng vô tuyến khổng lồ tại Đài thiên văn Arecibo nằm trên những ngọn đồi ở Puerto Rico (Cộng hòa Dominica) để gửi thông điệp này về phía một nhóm sao rộng lớn có tên là Messier 13 – nằm cách hành tinh của chúng ta 25.000 năm ánh sáng.
Tín hiệu chính thức được truyền đi từ ngày 6/11/1974, thông điệp mà Arecibo gửi tới vũ trụ sâu thẳm được “nảy mầm” trong não của nhà thiên văn học huyền thoại Frank Drake.
Ông cũng được biết đến với phương trình cùng tên mô tả xác suất tồn tại của một dạng sự sống ngoài Trái Đất.
Nhà sinh vật học vũ trụ Abel Méndez, Đại học Puerto Rico ở Arecibo cho biết: “Đó là thông điệp đầu tiên được gửi vào không gian và nó được gửi bằng công cụ mạnh nhất thời bấy giờ”.
Đối với Méndez và những người khác, di sản thông điệp của Arecibo vẫn còn vang vọng cho đến ngày nay, khi họ cố gắng xác định xem đường truyền hiện đang ở đâu trong khi thiết lập liên lạc giữa các vì sao mới.
Cỗ máy Arecibo đảm nhận nhiệm vụ
Năm 1963, sau ba năm xây dựng, Đài quan sát Arecibo cuối cùng đã hoạt động. Trong nhiều thập kỷ, kính thiên văn vô tuyến này là thiết bị nhạy nhất trên thế giới, được xây dựng trên một thung lũng tự nhiên ở Arecibo.
Kính thiên văn vô tuyến Arecibo ở vùng núi Puerto Rico.
Cỗ máy nổi bật với một chiếc đĩa khổng lồ với bệ kim loại nặng 900 tấn, mang đến sự tương phản nổi bật giữa những ngọn núi xanh của Puerto Rico.
Năm 1974, việc lắp đặt thiết bị mới cho phép kính thiên văn vô tuyến truyền tín hiệu có công suất gấp 20 lần tổng công suất của tất cả các nhà máy điện trên mặt đất lúc bấy giờ.
Mục đích thông điệp từ cỗ máy Arecibo truyền đi phần lớn mang tính biểu tượng nhằm tôn vinh khả năng mới của kính thiên văn: thăm dò không gian xa hơn bao giờ hết.
Bìa trái: Tin nhắn Arecibo ban đầu có định dạng nhị phân và không có màu. Từ trên xuống dưới và từ phải sang trái, thông điệp được tạo thành từ bảy phần: các số từ 1 đến 10 (màu đỏ tươi); số nguyên tử của phốt pho, oxy, nitơ, carbon và hydro (màu trắng); công thức hóa học của đường và bazơ tạo nên các nucleotide DNA (màu xanh lá cây).
Số lượng nucleotide trong phân tử DNA (màu trắng) và cấu trúc chuỗi xoắn kép (màu xanh nhạt); dân số Trái Đất vào năm 1974 (màu hồng), cũng như chiều cao trung bình của con người (màu xanh đậm) và hình bóng của con người (màu đỏ); bản đồ hệ mặt trời hiển thị Mặt Trời và các hành tinh (màu vàng); và cuối cùng là kính thiên văn Arecibo (màu cam) với kích thước của nó (màu xám).
Bìa phải: Năm 2018, một nhóm sinh viên Puerto Rico đã tham gia vào một dự án mới: tạo ra một thông điệp lấy cảm hứng từ thông điệp gốc, mang những thông tin về Hệ Mặt Trời của chúng ta và con người trên Trái Đất.
Giống như thông điệp ban đầu, tin nhắn này cũng được mã hóa dưới dạng nhị phân, họ đã đề xuất chọn ngôi sao của Teegarden là nơi để nhận tín hiệu liên thiên hà mới này, nhưng dự án chưa có kế hoạch gửi nó vào không gian sâu.
Mục tiêu của dự án là công bố sự tồn tại của loài người trong vũ trụ. Do đó, Drake đã sử dụng định dạng nhị phân – ngôn ngữ máy tính cơ bản nhất – để truyền một loạt thông tin về Trái Đất vào vũ trụ như hệ thống chữ số của chúng ta, chuỗi xoắn kép DNA, định vị hành tinh của con người thông qua biểu diễn Hệ Mặt Trời, hình dáng con người và sơ đồ của kính thiên văn Arecibo.
Tin nhắn được phát trong 3 phút ở tần số 2.380 megahertz và chứa 1.679 bit dữ liệu được sắp xếp trên một lưới có 73 hàng x 23 cột.
Nhận phản hồi từ người ngoài hành tinh?
Khả năng nhận được phản hồi là rất nhỏ, nhưng việc truyền tải vẫn có tác động rất lớn đến các nhà thiên văn học. Méndez làm chứng: “Dự án đã mở mang trí óc của chúng tôi về những khả năng trong việc liên lạc giữa các vì sao”.
Điều này đặt ra nhiều câu hỏi: Liệu các dạng sống khác có thể hiểu được chúng ta không? Nếu chúng ta có thể phát hiện được tín hiệu, điều này có xảy ra với các nền văn minh khác không?
Sau ngày đáng nhớ đó vào năm 1974 ở vùng núi Arecibo xanh tốt, thông cáo vũ trụ không bao giờ được truyền đi nữa và với khoảng cách giữa chúng ta và cụm sao trên, câu trả lời có thể đến trong vòng 50.000 năm nữa.
Nhà khoa học Méndez giải thích, để có thể giao tiếp với các nền văn minh khác trong vũ trụ, chúng ta cần phải truyền thông điệp nhiều lần, đến các vùng khác nhau trong vũ trụ sâu thẳm.
Mục tiêu của thông điệp Arecibo không phải là để nhận được phản hồi mà là để chứng minh khả năng giao tiếp với vũ trụ của chúng ta, đặt cược vào sự tồn tại của một nền văn minh thông minh sẽ có thiết bị cần thiết để chặn cuộc gọi của chúng ta”.
Tuy nhiên, viễn cảnh tiếp xúc với một dạng sống được hình thành trên hành tinh khác buộc các nhà thiên văn học phải xem xét hậu quả của sự trao đổi văn hóa đặc biệt như vậy.
Mục tiêu của thông điệp Arecibo là Messier 13, một cụm sao trong chòm sao Hercules, nó có đường kính khoảng 150 năm ánh sáng, cách Trái Đất 25.000 năm ánh sáng và có tuổi đời 12 tỷ năm.
Sau khi thông điệp được Đài quan sát Arecibo truyền đi, các nhà khoa học bày tỏ lo ngại về việc gửi nó vào không gian sâu mà không có bất kỳ sự tham vấn nào với cộng đồng quốc tế.
“Nếu con người muốn tạo ra một thông điệp và gửi nó vào vũ trụ, chúng ta cần phải có sự đồng thuận của quốc tế”, Issacman bày tỏ quan điểm.
Một số nhà khoa học khác cảnh báo rằng, việc giao tiếp với các thiên hà và các nền văn minh khác sẽ khiến loài người đối mặt với nhiều nguy hiểm, nếu nó đến từ những người ngoài hành tinh kém thân thiện.
Nhiều tác phẩm khoa học viễn tưởng đã được chuyển thể thành loạt phim cũng tự hỏi liệu việc gửi vị trí của chúng ta đến các nền văn minh ngoài Trái Đất có giống như việc vẽ mục tiêu của một “trận chiến ngoài không gian” lên hành tinh xanh thân yêu của chúng ta hay không.
Kính thiên văn vô tuyến đã bị hư hỏng nặng sau khi hứng chịu sự tàn phá của cơn bão Maria vào năm 2020 (Ảnh: NASA).
Trong loạt phim này, các nhân vật thảo luận về lý thuyết Khu rừng tối, so sánh các nền văn minh ngoài hành tinh với con mồi ẩn náu trong khu rừng đầy rẫy nguy hiểm. Những con mồi này chống lại sự thôi thúc giao tiếp với nhau vì sợ có những người hàng xóm thù địch giữa các thiên hà.
Kể từ đó, các nhóm như Viện SETI đã đề xuất các giao thức quốc tế để truyền tải những thông điệp như vậy.
“Việc cố ý báo cáo cho các nền văn minh khác trong Dải Ngân Hà liên quan đến toàn bộ dân số Trái Đất, sẽ để lại những hậu quả.
Chúng ta cần những cuộc thảo luận về khoa học, chính trị trên quy mô toàn cầu trước khi thực hiện bất kỳ dự án truyền tải nào”, tuyên bố bởi một nhóm các nhà thiên văn học đưa ra vào năm 2015.
Tin nhắn cuối cùng từ Arecibo
50 năm sau khi thông điệp của Arecibo được gửi vào vũ trụ, cách chúng ta hiểu về sự sống ngoài Trái Đất đã phát triển rất nhiều.
Hành tinh đầu tiên bên ngoài Hệ Mặt Trời của chúng ta được phát hiện vào năm 1992 và hơn 5.000 ngoại hành tinh khác đã được xác định kể từ đó.
Vũ trụ tồn tại nhiều các hành tinh đá ẩn chứa nước và 29 hành tinh trong số đó nằm trong vùng có thể ở được xung quanh ngôi sao của chúng, đây là những khu vực tồn tại nước ở dạng lỏng và do đó có sự sống.
Trong kỷ nguyên mới của hành trình tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất, các nhà nghiên cứu tại Đài quan sát Arecibo đã phát động một cuộc thi vào năm 2018 nhằm viết ra một thông điệp mới.
Lần này, một thế hệ các nhà khoa học mới đã đảm nhận nhiệm vụ khó khăn là tóm tắt về loài người cho khán giả ngoài Trái Đất.
Một nhóm sinh viên từ Đại học Puerto Rico ở Mayagüez đã giành chiến thắng trong cuộc thi bằng cách lặp lại một số yếu tố nhất định của thông điệp ban đầu: cùng một hệ thống số nhị phân và một sơ đồ vũ trụ tương tự (tuy nhiên chúng đã được cập nhật nhiều thông tin mới).
Thành viên nhóm Kelby Palencia-Torres, người gốc Toa Alta cho biết: “Thông điệp đầu tiên thực sự truyền cảm hứng cho chúng tôi”.
Để tiếp nối nỗ lực liên lạc đầu tiên, nhóm nghiên cứu cũng đưa vào một bản đồ đánh dấu vị trí của Trái Đất trong Dải Ngân Hà và chỉ ra một số vật thể vũ trụ mà Hệ Mặt Trời của chúng ta quan tâm, chẳng hạn như các vành đai Sao Thổ và Mặt Trăng.
Thông điệp được đề xuất cũng bao gồm các đại lượng vật lý như hằng số Planck, tốc độ ánh sáng, cũng như các toán tử toán học cơ bản; mô tả về DNA và axit amin – thông tin được coi là nhạy cảm khi nó nằm trong tay những kẻ săn mồi ngoài Trái Đất.
Lần này, các sinh viên hạn chế tiết lộ thông tin về con người, chỉ bao gồm hình dáng, chiều cao trung bình của chúng ta và dân số thế giới hiện tại.
Các nền văn minh ngoài Trái Đất có khả năng gì?
Điểm đến của thông điệp đã được Lizmarie Mateo Roubert chọn: Ngôi sao Teegarden, một ngôi sao già và nhỏ nằm cách Mặt Trời của chúng ta 12,5 năm ánh sáng, xung quanh đó có hai hành tinh có khả năng sinh sống.
“Nó tương đối gần so với các hệ thống khác,” sinh viên đến từ Ponce, Puerto Rico cho biết. Và nếu người ngoài hành tinh giải mã được tin nhắn và phản hồi nhanh chóng, chúng ta sẽ nhận được thông tin sau 25 năm.
Thật không may, việc truyền tải thông điệp cuối cùng của Arecibo không còn phù hợp nữa và đối với đội ngũ đã khai sinh ra nó, đây chẳng qua chỉ là “thông điệp không bao giờ rời đi”.
Do thời gian và thiệt hại từ cơn bão Maria (năm 2020) gây ra đã khiến đài quan sát Arecibo bị sập, phá hủy mọi hy vọng truyền tải.
Quỹ Khoa học Quốc gia, đơn vị tài trợ dự án cho rằng địa điểm này bị hư hỏng đến mức không thể sửa chữa. Chiếc đĩa khổng lồ có thể không bao giờ nhận được tín hiệu vô tuyến nữa, nhưng nó vẫn được bảo tồn như một trung tâm giáo dục khoa học.
Các nhà khoa học trên khắp thế giới bày tỏ nỗi buồn trước sự ra đi của cỗ máy thiên văn khổng lồ này.
Palencia Torres bày tỏ: “Khi đài thiên văn sụp đổ, trụ cột khoa học ở Puerto Rico đã biến mất”.
Trong số những thiết bị còn sót lại trên Trái Đất, kính thiên văn Arecibo là cỗ máy duy nhất có khả năng lắng nghe tiếng “thì thầm” vô tuyến của những ngôi sao xa nhất cũng như phát ra những tín hiệu với lực đủ mạnh để chạm tới tận cùng vũ trụ.
Hiện mạng lưới kính thiên văn vô tuyến khổng lồ quốc tế của NASA là lựa chọn tốt nhất cho Dự án Thông điệp cuối cùng của Arecibo. Song các nhà khoa học vẫn chưa có kế hoạch truyền tải thông điệp này hoặc các tín hiệu khác trong tương lai.
Trong tương lai, hệ thống kính thiên văn vô tuyến của Cơ quan Vũ trụ Mỹ NASA có thể sẽ đảm nhiệm nhiệm vụ gửi thông điệp Trái Đất tới các nền văn minh khác (Ảnh: CCI).
Đối với nhiều nhà khoa học, thông điệp ban đầu vẫn đang trên đường đến mục tiêu là một nguồn an ủi, bởi vì điều đó có nghĩa là di sản của Đài thiên văn Arecibo sẽ tồn tại rất lâu sau khi nó biến mất về mặt vật lý.
Palencia Torres cho biết thêm: “Chúng tôi luôn cố gắng giao tiếp với các sinh vật ở thế giới khác để trả lời câu hỏi muôn thuở: Chúng ta có thực sự đơn độc trong vũ trụ này không?”
Dựa trên quỹ đạo của các thiên thể theo thời gian và khu vực giới hạn của bầu trời mà thông điệp được gửi tới, Méndez và các đồng nghiệp ước tính rằng, tối thiểu bốn ngôi sao sẽ nhận được tín hiệu sau 500 năm.
Khu vực đầu tiên nhận được tin nhắn sẽ là Gaia DR3 1328057940089589376, nằm cách chúng ta 395 năm ánh sáng.
Nói cách khác, chỉ còn 345 năm nữa thông điệp này sẽ đến với người hàng xóm vũ trụ mới của chúng ta – với tiềm năng tồn tại sự sống. Liệu chúng ta có nhận được sự phản hồi này?
